Digital Signature in Marathi डिजिटल स्वाक्षरी माहिती

Digital Signature in Marathi डिजिटल स्वाक्षरी म्हणजे काय ? आणि कसे काम करते. असे बरेच प्रश्न तुम्हाला पडले असतील. तर मग आज आपण या लेख द्वारे डिजिटल सिग्नेचर (स्वाक्षरी) बद्दल जाणून घेऊ या.

डिजिटल स्वाक्षरी हि एक डिजिटल संदेश (Message) या डिजिटल कागदपत्रे यांच्या सत्यतेचा प्रमाणिकता दर्शविण्यासाठी गणितीय तंत्र आहे. 

रेसिपीएंट (Recipient) डिजिटल स्वाक्षरी विश्वास करून देते कि (Message) संदेश पाठवणारा खरा व्यक्ती द्वारे प्रदान केले आहे.

डिजिटल स्वाक्षरी इलेक्ट्रॉनिक दस्तऐवज, व्यवहार किंवा डिजिटल संदेशाचे मूळ ओळख आणि  स्तिथी चा पुरावा देऊ शकतात. 

हे हस्तलिखित स्वाक्षरीचे आणि स्टॅम्प शिक्के डिजिटल रूपांतर आहे, परंतु त्या पेक्षा जास्त सुरक्षा देते. डिजिटल मध्ये नकली या बनावटी सही आणि त्यात फेरबद्दल च्या समस्या सोडविण्यासाठी डिजिटल स्वाक्षरी चा हेतू आहे. 

डिजिटल स्वाक्षरी म्हणजे काय ? What is Digital Signature in Marathi ?

डिजिटल स्वाक्षरी एखाद्या व्यक्तीच्या हस्तलिखित स्वाक्षरीच इलेक्ट्रॉनिक रूपांतर आहे अर्थात Digital Signature म्हणजेच सही आहे. डिजिटल सिग्नेचरला इलेक्ट्रॉनिक सिग्नेचर पण म्हणतात. कागदपत्रांना प्रामाणित करण्यासाठी स्वाक्षरीचा उपयोग केला जाऊ शकतो. (Controller of Certifying Authority) प्रमाणन प्राधिकरणाचे नियंत्रक याच्या मार्फत प्रमाणन अधिकृतता मजुरी दिल्या जाते. 

डिजिटल स्वाक्षरी कसे काम करते How Digital Signature Works?

डिजिटल स्वाक्षरी (Public key) सार्वजनिक चावी  क्रिप्टोग्राफीवर आधारित आहेत. ज्यास (Asymmetric Cryptography) एसिमेट्रिक क्रिप्टोग्राफी देखील म्हणून ओळखले जाते. 

RSA (Rivest-Shamir-Aldeman) सारख्या सार्वजनिक अल्गोरिथमचा उपयोग करून, दोन चाव्या तयार केल्या जाते. ज्यांना गणिताने  जोडलेली जावी तयार केली जाते. एक (Private Key) खासगी आणि दुसरी (Public Key) सार्वजनिक. 

डिजिटल स्वाक्षरी सार्वजनिक चावी क्रिप्टोग्राफीच्या दोन परस्पर प्रमाणिकृत  क्रिप्टोग्राफी चावी द्वारे कार्य करतात. डिजिटल स्वाक्षरी करणारी व्यक्ती स्वाक्षरी संबंधित (Data Encrypted) डेटा कूटबद्ध ठेवण्यासाठी प्राव्हेट चावी चा उपयोग करतात. तसेच (Data Decrypted) डेटा बघण्यासाठी मात्र एकच मार्ग तो म्हणजे (PublicKey) स्वाक्षऱ्याची सार्वजनिक चावी. 

जर (Recipient) प्राप्तकर्ता दस्तऐवज (कागदपत्र) स्वाक्षऱ्याच्या सार्वजनिक चावीनी उघडत नसले तर त्या दस्तऐवज या सार्वजनिक जावी मध्ये अडचण आहे. अस्या प्रकारे डिजिटल स्वाक्षऱ्या प्रमाणिकृत करतात. 

डिजिटल स्वाक्षरी तंत्रज्ञानावर सर्व पक्षांनी हा विश्वास ठेवण्याची आवश्यकता आहे स्वाक्षरी करणाऱ्या व्यक्तीने खाजगी गुप्त ठेवले पाहिजे. दुसऱ्या एकाद्या खाजगी साईनिन चावी द्वारे प्रवेश केल्यास तो खासगी चावी धारकाच्या नावावर बनावट डिजिटल स्वाक्षरी बनवू शकतो. 

डिजिटल स्वाक्षरीचे फायदे Benefits of Digital Signature in Marathi 

सुरक्षितता डिजिटल सिग्नेचरचा मुख्य फायदा आहे. डिजिटल स्वाक्षर्यामध्ये समावेश असलेल्या सुरक्षा क्षमता कागदपत्रात बदल केली नसल्यास आणि स्वाक्षरी कायदेशीर असल्याचे सुनिश्चित करते.  

१) वेळ वाचवते

त्या स्वाक्षर्‍यासाठी आपल्याला आपल्या व्यवस्थापकास सुट्टी किंवा परिषदेवरुन परत येण्याची आता वाट पाहण्याची गरज नाही. डिजिटल स्वाक्षर्‍याद्वारे हे सुनिश्चित केले जाते की एका बटणावर क्लिक केल्यामुळे दस्तऐवजांवर आणि करारनाम्यांसह व्यवसाय खर्च आणि वेळ वाचतील. खर्चाची आणि वेळेची मोठी बचत आहे खासकरुन जेव्हा एखाद्या व्यक्तीस सही करण्याची आवश्यकता असते तेव्हा ती भौगोलिकदृष्ट्या वेगळ्या क्षेत्रात असते. कागदपत्रांवर कोठूनही त्वरित सही केली जाऊ शकते. एक टॅबलेट, फोन किंवा संगणक असो, डिजिटल स्वाक्षरी मुळे कठीण काम काही मिनिटांत होते.

२) कार्यप्रवाह कार्यक्षमता

कमी वेळ लागल्या मुळे, डिजिटल स्वाक्षर्‍या कार्यप्रवाहात चांगली कार्यक्षमता सुनिश्चित करतात. कागदपत्रांचे व्यवस्थापन व ट्रॅक करणे सोपे केले जाते ज्यात कमी प्रयत्न आणि वेळ कमी असतो. डिजिटल स्वाक्षर्‍याची अनेक वैशिष्ट्ये कार्य प्रक्रियेस गती देण्यास मदत करतात. उदाहरणार्थ, ईमेल सूचना व्यक्तीस स्वाक्षरी कराची आठवन करून देण्यास मदत करते, व दस्तऐवज कोणत्या टप्प्यावर आहे हे जाणून घेण्यात मदत करते.

३) खर्च वाचवते

जेव्हा कंपन्या डिजिटल स्वाक्षरी तैनात करतात तेव्हा फायद्याबद्दलचा हा सर्वात त्वरित फायदा झाला आहे. कागदपत्रे छापून न घेता, जसे की कागदपत्रे, शाई, प्रिंटर आणि देखभाल वगैरे नसलेल्या स्पष्ट पैशाची बचत करण्याशिवाय, कमीतकमी भौतिक कार्यालयाची आवश्यकता नसलेली डिजिटल कागदपत्र व्यवस्थापन आणि स्टोरेजद्वारे सक्षम केलेली इतर संबंधित बचत देखील आहेत.

४) भविष्यातील वैधता

डिजिटल स्वाक्षरी देखील भविष्यात वैधता ठेवतात. त्याच्या eIDAS आवश्यकतांसह EDSI PDF प्रगत हस्ताक्षर (PAdES) त्याच्या दीर्घकालीन स्वाक्षरी स्वरूपासह भविष्यात वैधता आहेत. तंत्रज्ञानात बरेच बदल झाले असतील तर डिजिटल स्वाक्षर्‍या भविष्यासाठी वैध असतील.

५) कायदेशीर वैधता

डिजिटल स्वाक्षरी सत्यता प्रदान करते आणि स्स्वाक्षरी verified केली असल्याचे सुनिश्चित करते. इतर कागदपत्रांवरील स्वाक्षरी प्रमाणेच हे न्यायालयात देखिल वापरू शकते. Time stamping आणि कागदपत्रांचा मागोवा घेण्याची आणि सहजपणे संग्रहित करण्याची क्षमता सुलभ करते.

६) सुरक्षा

जेव्हा स्वाक्षरीचा प्रश्न येतो, तेव्हा सत्यता ( verification) आणि सुरक्षितता (security) याला प्राधान्य दिले जाते. डिजिटल स्वाक्षरीमुळे स्वतःच्या कागदपत्रांची डुप्लिकेशन किंवा बदल होण्याची जोखीम कमी होते. डिजिटल स्वाक्षरी हे सुनिश्चित करतात कस्वाक्षरी सत्यापित, प्रमाणिक आणि कायदेशीर आहेत.

स्वाक्षरी करणार्‍यांना पिन, संकेतशब्द आणि कोड प्रदान केले आहेत जे त्यांची ओळख प्रमाणित आणि सत्यापित करू शकतात आणि त्यांच्या स्वाक्षर्‍या मंजूर करू शकतात. टाईम स्टॅम्पिंग सहीची तारीख आणि वेळ प्रदान करते आणि अशा प्रकारे छेडछाड किंवा फसवणूक होण्याचे कोणतेही धोका कमी करून दस्तऐवजाचा मागोवा प्रदान करते. डिजिटल स्वाक्षरीमध्ये एम्बेड केलेली सुरक्षा वैशिष्ट्ये हे सुनिश्चित करतात की अधिकृततेशिवाय दस्तऐवज बदलले गेले नाहीत.

हे पण वाचा डिजिटल बँकिंग म्हणजे काय ?

डिजिटल स्वाक्षर्‍याचा वापर Uses of Digital Signatures

प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी आणि कागदपत्रांची अखंडता सुधारण्यासाठी उद्योग डिजिटल स्वाक्षरी तंत्रज्ञानाचा वापर करतात.

• कूटबद्ध ईमेल पाठविण्यासाठी आणि प्राप्त करण्यासाठी, ते डिजिटल स्वाक्षरी केलेले आणि सुरक्षित आहेत.
  
• सुरक्षित ऑनलाइन व्यवहार करण्यासाठी.
  
• निविदांकरिता अर्ज करण्यासाठी कंपनीचे रजिस्ट्रार (एमसीए), आयकर विवरण आणि इतर संबंधित अर्जांवर प्रक्रिया करण्यासाठी.
  
• साइन इन आणि वर्ड, एक्सेल आणि पीडीएफ दस्तऐवज स्वरूपन सत्यापित करण्यासाठी

डिजिटल स्वाक्षरी प्रमाणपत्र म्हणजे काय ? What is Digital Signature Certificate

१) डिजिटल स्वाक्षरी प्रमाणपत्र म्हणजे प्रत्यक्ष कागदपत्रांचे प्रमाणपत्र, इलेक्ट्रॉनिक नोंदणीचे प्रमाणिकरण होय. जो व्यक्ती संस्थेला (Private Key Infrastructure) खाजगी चावीचा उपयोग करून इंटरनेट वर सुरक्षित डेटाचे देवाणघेवाण करण्याची परवानगी देतो. 

२) डिजिटल स्वाक्षरीला (Public Key Certificate) सार्वजनिक चावी प्रमाणपत्र  आणि (Identity Certificate) ओळख प्रमाणपत्र असे सुद्धा म्हणतात. 

३) डिजिटल स्वाक्षरी प्रमाणपत्र Digital Signature Certificate (DSC) Online व्यवहारामध्ये होणाऱ्या माहितीची देवाणघेवाण ला उच्चस्तरीय सुरक्षा प्रदान करते. 

४) DSC मध्ये वापरकर्ताची (User) ओळखी बाबद माहिती असते. ( नाव,पत्ता, पिनकोड, देश, ई-मेल, प्रमाणपत्र मंजूर केल्याची तारीख आणि प्रमाणित अधिकाऱयांचे नाव)

डिजिटल स्वाक्षरी प्रमाणपत्राची आव्यश्यकता Need of Digital Signature Certificate

• आयकर भरण्यासाठी (इनकम टॅक्स रिटर्न) च्या E-Filing साठी 
  
• कंपनीच्या इनकॉर्पोरेशनच्या E-Filing साठी
  
• चार्टटेड अकाउंटंट्स (CA), कंपनीचे सचिव आणि अकाउंटंट च्या मार्फत E-Attestation साठी
  
• अग्रीमेंट आणि काँट्रॅक्ट च्या E-साइनिंग साठी
  
• गव्हर्नमेंट टेंडर च्या E-Filing साठी

डिजिटल स्वाक्षरी प्रमाणपत्राचे प्रकार Class (Types) of Digital Signature Certificate

डिजिटल स्वाक्षरी प्रमाणपत्राचे ३ प्रकार आहेत. ते खालील प्रमाणे जाणून घेऊ या. 

१) Class १ DSC

पहिला क्लास या  प्रकार कोणालाही प्रदान करू शकतात. जे वापरकर्त्याच्या ई-मेल ओळखीला प्रमाणित  करते. 

२) Class २ DSC

दुसरा क्लास या प्रकार व्यावसायिक आणि खाजगी उद्योग करणाऱ्या व्यक्ती ला दिले जाते. Class २ DSC व्यक्तीची ओळख डेटाबेस च्या आधार वरून केल्या जाते. Ministry of Corporate Affairs, Sales Tax आणि आयकर विभागाच्या ऑनलाईन फॉर्म  भरण्यासाठी उपयोगात आणतात. 

३) Class ३ DSC 

तिसरा क्लास सर्वात सुरक्षित असतो, याचा प्रयोग E Commerce आणि E-Trading च्या ओळख स्थापित करण्यासाठी केला जातो. हे DSC सर्टिफाइड ऑथॉरिटी (CA) द्वारे थेट मंजूर केल्या जाते. आणि उच्च स्तरीय सत्यताला दर्शवितो.कारण की नोंदणी करण अधिकाऱ्या समोर स्वतः हजर राहून आणि स्वतःची ओळख पटवून द्यावं लागते. 

या लेखात तुम्हाला Digital Signature in Marathi या बद्दल माहिती दिली. तुम्हाला जर या वर काही आक्षेप असल्यास आम्हाला मेल द्वारे कळवा. 

लेख आवडल्यास तुमचे मत कंमेंट द्वारे कळवा आणि अश्याच माहितीसाठी आम्हाला कंमेंट द्वारे सांगा.